SÜNEN EBU DAVUD

Bablar  –  Konular  –  Numaralar  

HARAC – İMARA – FEY’ BAHSİ

<< 3084 >>

NUMARALI HADİS-İ ŞERİF:

 

حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ مَنْصُورٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَارِثِ عَنْ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبَّاسٍ عَنْ الصَّعْبِ بْنِ جَثَّامَةَ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ حَمَى النَّقِيعَ وَقَالَ لَا حِمَى إِلَّا لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ

 

İbn. Cessâme'den demiştir ki: Nebi (s.a.v.) "Nakı" denilen yeri koru ilan etmiş ve:

 

"Koru (ilan etme hakkı) ancak aziz ve celil olan Allah'a aittir.” buyurmuş.

 

 

İzah:

"Hima" lügatte; menetmek, korumak ve uzaklaştırmak ma-nalarma gelir. Istılahta ise: Ölü araziden devletin veya bir ka­saba   halkının   ve hayvanlarının istifadesi için terk ve tahsis edilen, mera­lar, umumi yollar, pazar yerleri gibi yerlere denir.

 

İmam Şafiî'ye göre; metinde geçen "Koru (ilan etme hakkı) ancak Al­lah'a aittir" sözü iki manaya gelir.

 

1. Hiçbir kimsenin bir yeri müslümanlar için koru ilân etmeye hakkı yoktur. Bu ihtimale göre, müslümanlar için Hz. Nebi'in tayin ettiği otlaklardan başka otlak yoktur. Hz. Nebi'den sonra idareciler, her­hangi bir yeri koru veya otlak ilan edemezler.

 

2. Bir yeri koru ilân ve tayin etmek ancak Hz. Nebiin ve ondan sonra onus yerine gelen devlet başkanlarının hakkıdır.

 

Hafız İbn Hacer'in Fethu'1-Bari isimli eserindeki açıklamasına göre, bi­rinci ihtimal hadisin zahirine daha uygun olmakla beraber, Şafiî alimleri i-kinci ihtimali tercih etmişlerdir. Şafiîlerden bazıları da bu meselede mülki amir­lerin de devlet başkanları durumunda olduklarını söylemişlerdir. Ancak yet­kililerin bu haklarını kullanmaları, halkın umûmi menfaatiyle kayıtlıdır. Hal­kın zararı söz konusu olduğu zaman bu haklan kaybolur.

 

Cahîliyye döneminde, güçlü kimseler bir yere vardıkları zaman orada bulunan en yüksek tepeye bir köpek çıkarıp onu uluturlardı. Köpeğin bu ulu­ması tepenin dört tarafından nerelere kadar ulaşırsa, orayı kendisi için koru ilân eder, başkaları da oradan faydalanamazdı.

 

Hz. Nebi bu hadis-i şeriflerde cahiliyye araplarının pazu kuvveti­ne dayanan, bu koru ilân etme adetlerini yıkmıştır.

 

İslâmiyet'in kabul ettiği koru anlayışına göre, köylerde ve kasabalarda tayin edilen bu korular hukuki bir hüviyet kazanmış ve herkesin faydalana­bileceği yerler haline gelmiştir.

 

Bu mevzuda imam Ebû Yusuf "Birköye ait olduğu bilinen meranın o köyün olduğunu" söyler. "Ancak bu meranın ot ve suyunu başkalarına ya­sak edemezler. Oranın otları satılmaz ve başkalarının hayvanlarına da para, ile otlattırılmaz. Şu kadar var ki hayvanlarına zarar veriyorsa başka hay­vanların gelmesini engelleyebilirler." demiştir.[Yeniçeri Celal, İslâm iktisadının esasları 42.] İmam Mâlik (r.a)'e göre, bir kimsenin ölü araziyi ihya etmesi caiz görülürken, bir kimsenin ölü bir araziyi kendi şahsı için koru ilân etmesinin yasaklanmasına bakarak, bu iki mesele arasında bir çelişki olduğunu zannetmek doğru değildir. Çünkü ihya edilmesine izin verilen ölü araziden maksat, halihazırda hiç kimseye faydası olmayan boş arazidir. Koru ilan edilen arazi ise halihazırda hayvanların ve insanların işine yarayan otlak arazidir. Bu arazi herne kadar sahipsiz olduğu için ölü arazî ise de mevcut haliyle harhangi bir emek ve masraf gerekme­den kendisinden faydalanmak mümkün olduğundan ölü araziden farklıdır.

 

Metinde geçen "koru (ilan etme hakkı) Allah'a ve Rasûlüne aittir." sö­zü, Hz. Nebi'in kendi şahsı için bir yeri koru ilân etmesinin caiz oldu­ğunu ifade etmektedir.

 

Fakat Hz. Nebi bu hakkım kullanmamış, Ancak: Naki' denilen ve Medine'ye sekiz mil mesafede bulunan sulak bir yeri müslümanların fay­dalanması ve cihad için beslenen atlarla zekat develerinin otlaması için koru ilan etmekle yetinmiştir.

 

İmam Şafiî'ye göre, Hz. Nebi'in bir yeri kendi şahsı için koru ilan etmesinin caiz oluşu, bu koruyu ilan etmesinin o beldenin hayvan besleyen halkına zarar vermemesine bağlıdır. Eğer bu durum meraların az olması se­bebiyle oranın hayvanlarına zararlı oluyorsa o zaman bu cevaz ortadan kalkar.

 

Hz. Nebi'den sonra gelen devlet reislerinin kendileri için bir yeri koru tayin etmeleri asla caiz değildir.

 

Ancak onların, bir yeri umumun yararı için koru ilan etmelerinin caiz olup olmayacağı konusunda âlimler ihtilafa düşmüşlerdir. Bazıları onların da bir yeri koru etmelerinin caiz olduğunu söylerken bazıları bunun caiz ol­madığım söylemişlerdir.